Pierwszy niemiecki filozof był Ślązakiem

Muzeum Śląskie w Zgorzelcu (Schlesische Museum zu Görlitz), wspólnie z Związkiem Państwowych Muzeów Drezdeńskich (Staatliche Kunstsammlungen Dresden) zorganizowało wystawę poświęconą temu wybitnemu Ślązakowi pod nazwą „Czas Lilii. Mistyczny filozof Jacob Böhme i odnowa świata“ (Lilienzeit. Der mystische Philosoph Jacob Böhme und die Erneuerung der Welt). Fragmenty wystawy były już wcześniej pokazywane w Dreźnie, w Amsterdamie i brytyjskim Coventry. 

Böhme urodził się w 1575 roku w prostej chłopskiej rodzinie w Zawidowie koło Zgorzelca. Ponieważ uchodził za słabego fizycznie, rodzice oddali go na naukę do szewca. Był to też zawód, który uprawiał przez kolejne lata swojego dorosłego życia. Wieczorami, jako absolutny samouk, bez kontaktu z jakimikolwiek intelektualnymi elitami, zdobywał sobie niezwykłą wiedzę filozoficzną. Hegel pisał o nim jako o pierwszym niemieckim filozofie, ponieważ jako pierwszy formułował swoje przemyślenia po niemiecku. Jego wyjątkowa erudycja zdumiewa do dzisiaj. Z czasem zaczął spisywać swoje przemyślenia, ale początkowo  wcale nie miał zamiaru ich publikowania. Przez przypadek teksty znalazły się w rękach jego znajomego, który pokazał je kilku osobom. Notatki te wywołały sensację i skandal. Ostatecznie Böhme dał się namówić na opublikowania prac drukiem. Pierwsza jego rozprawa filozoficzna miała tytuł „Aurora czyli czerwień wschodu słońca” (Aurora oder Morgenröte im Aufgang) i wydana została w 1612 roku. 

Będący po wpływem neoplatonizmu Böhme głosił swoje panteistyczne poglądy, które znajdowały się w sprzeczności zarówno z katolicyzmem jak i protestantyzmem. Centralne miejsce w jego myśli filozoficznej zajmowała natura jako nieodłączna część istoty boskiej i źródło siły. Domagał się równouprawnienia religii oraz równouprawnienia  mężczyzn i kobiet. W tamtych czasach była to sensacja i skandal jednocześnie. Jego poglądy przez dziesięciolecia znacząco wpływały na literaturę, filozofie, religie i sztukę nie tylko w samych Niemczech, ale również w Holandii i Anglii. Jego myśli inspirowały przez kolejne setki lat. Mówi się, ze jego przemyślenia stała się ważnym impulsem do tworzenia sztuki abstrakcyjnej i współczesnej literatury. 

Sam Böhme był za swoje poglądy więziony. Po śmierci w 1624 roku wywoływał jeszcze tak silne kontrowersje, ze zbezczeszczono w pewnym momencie jego grób. Ale miał te ogromne rzesze zwolenników.

Wystawa prezentuje zarówno zainspirowane przez Böhme prądy intelektualne, jak i również głosy sprzeciwu, jakie one wywoływały.  Wystawa została tak skonstruowana, żeby wskazać szczególne związki z jego ziemią rodziną.   Ma ona multimedialny charakter, ale prezentuje również realne przedmioty. 

Są to między innymi 45 eksponaty, które zostały wypożyczone z Oberlausitzer Bibliothek. Na wystawie pokazano grafiki, będące w posiadaniu miasta Görlitz (Zgorzelec). Ta kombinacja multimedialnych artefaktów i rzeczywistych eksponatów pozwala przekonująco zbliżyć zainteresowane osoby do świata tego wybitnego śląskiego myśliciela.

Wystawa o tym najwybitniejszym obywatelu Zgorzelca jest dwujęzyczna, niemiecka i polska. Była współfinansowana przez niemiecki MSZ. Oglądać ją można do 2 lutego 2025. 

Pozostaje mieć nadzieje, że ta dwujęzyczna wystawa trafi z czasem również do Opola, czy Katowic, by zainspirować do refleksji nad znaczeniem Śląska dla europejskiej kultury.

‍